Zamek Książąt Mazowieckich
Czersk – niewielka miejscowość położona obok Góry Kalwarii, około godziny jazdy samochodem z Warszawy. Przed wiekami był jednym z głównych ośrodków władzy Książąt Mazowieckich, na terenie którego stała potężna warownia. Pamiątką tamtych czasów są dzisiaj zachowane w dobrym stanie pozostałości gotyckiego zamku.
Turyści zwiedzający czerski zamek mogą wejść do dwóch spośród trzech istniejących na zamku wież.
W wieży bramnej znajduje się ekspozycja stała, nawiązująca do historii gotyckiej warowni.
Wzdłuż drogi prowadzącej do zamku zlokalizowany jest XIX wieczny kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. Do jego budowy użyto cegieł pochodzących z murów zamkowych.
Od drewnianego grodu do murowanego zamku
W wieku XI na zamkowym wzgórzu w Czersku wznosił się drewniany gród, który w kolejnym stuleciu został spalony podczas najazdów Litwinów i Rusinów. W XIII wieku gród odbudował książę Konrad Mazowiecki (prawnuk Bolesława Krzywoustego).
Czersk stał się wówczas stolicą południowej części Mazowsza.
Na przełomie XIV i XV wieku Janusz I Starszy książę czerski i warszawski (budowniczy zamku w Liwie) zbudował w tym miejscu murowany zamek.
W roku 1406 Janusz I Starszy przeniósł stolicę Mazowsza do Warszawy. Zamek nieco stracił na znaczeniu, choć wciąż pozostał jedną z ulubionych siedzib księcia.
Zamek w rękach królowej Bony
W roku 1526 Mazowsze zostało włączone do Korony. Zamek stał się rezydencją żony Zygmunta Starego, królowej Bony.
Po śmierci męża w roku 1548 królowa Bona otrzymała warownię tytułem odprawy wdowiej. Okres panowania królowej był czasem największego rozkwitu zamku i całej ziemi czerskiej.
Z inicjatywy królowej podwyższono zamkowe wieże, zbudowano renesansowy dwór. Na wzgórzach zamkowych powstały pierwsze na Mazowszu winnice. Bona założyła na terenie Czerska sady i ogrody, uruchomiła browary, warzące piwo znane na całym Mazowszu.
Niestety wraz z wyjazdem królowej z Czerska w roku 1556 zaczął się powolny proces niszczenia zamku.
Upadek zamku i pierwsze próby rekonstrukcji budowli
Podczas potopu szwedzkiego mury zamkowe zostały wysadzone przez stacjonujące tam oddziały szwedzkie. Dalsza dewastacja była udziałem wojsk kozackich i węgierskich Rakoczego.
W wieku XVIII starosta czerski Franciszek Bieliński w ramach prac rekonstrukcyjnych zastąpił drewniany most murowaną przeprawą, po której do dzisiaj możemy dostać się na teren zamku.
Kolejne zniszczenia
Po III rozbiorze zamek znalazł się w rękach Prusaków, którzy przyczynili się do dewastacji część murów i domu mieszkalnego. Pod koniec XIX wieku zamkowe cegły stały się materiałem budowlanym dla okolicznych mieszkańców, którzy wykorzystywali ją dla własnych potrzeb.
W roku 1904 ruiny przeszły w ręce Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Cztery lata później w roku 1908 na zamku rozpoczęto prace konserwatorskie. Niestety rekonstrukcję budowli przerwał wybuch I wojny światowej. Działania wojenne ponownie zniszczyły czerską warownię.
Do czasów II wojny światowej udaje się zrekonstruować wieżę wjazdową.
Druga z wojen światowych dotkliwie zrujnowała dawną siedzibę książąt mazowieckich. Po jej zakończeniu przystąpiono do rekonstrukcji zamku, rozpoczęto także prace archeologiczne na terenie warowni.
Trzy wieże zamkowe
Obecnie na terenie zamku zrekonstruowano trzy wieże, choć turyści mogą zwiedzać dwie z istniejących wież.
W wieży bramnej, przez którą przechodzimy na dziedziniec zamkowy, znajdowały się między innymi pomieszczenia dla straży. Dzisiaj w kwaterze straży zamkowej organizowane są wystawy czasowe. Na wyższych kondygnacjach zlokalizowana jest wystawa stała, której celem jest przybliżenie historii czerskiego zamku.
Wieża wschodnia, o cylindrycznym kształcie pełniła funkcję więzienie.
Wejście do wieży znajduje się na wysokości murów, skąd kiedyś przez otwór w podłodze spuszczano więźniów. Na wyższe kondygnacje wieży prowadzą strome schody.
W połowie wieży umieszczono pomost, z którego zajrzeć można do wnętrza budowli
Trzecią wieżę przeznaczono na zbrojownię, obecnie nie jest dostępna dla zwiedzających.
Niecka na zamkowym dziedzińcu
Na dziedzińcu zamkowym łatwo zauważyć można niewielkie wgłębienie z fragmentem kamiennego fundamentu. Jest to pozostałość po istniejącym w tym miejscu w XII wieku kościele pw. Św. Piotra, którego fundamenty odkryto w roku 1927.
Tuż obok ruin kościoła znaleziono grób wojownika, pochowanego zgodnie ze skandynawskim obyczajem. Sądzi się, że wojownikiem tym był Magnus Haraldson, syn ostatniego króla Anglii Harolda Wielkiego.
Legenda o królowej Bonie i jej perłach
W 1556 roku królową Bonę, ówczesną właścicielkę zamku oskarżono o otrucie synowej - Elżbiety Habsburżanki. Królowa zmuszona była w pośpiechu opuścić czerską siedzibę, jednak podczas pakowania kufrów rozerwała naszyjnik z pereł. Perły rozsypały się po zamkowej podłodze i zniknęły w szczelinach między deskami. Królowa wyjechała, a cenne perły zostały na zamku. Od tego czasu jej duch wraca do Czerska, aby przy pełni księżyca pozbierać rozsypane klejnoty.
Legenda o skarbie Konrada Mazowieckiego
Kolejna legenda związana jest z postacią Konrada Mazowieckiego, który ukrył w zamku wielki skarb. Zgromadzonych w zamkowych lochach kosztowności pilnuje ponoć średniowieczny smok zwanym wywerną.
Podobno w 1915 roku skarb odkryli stacjonujący w okolicy żołnierze wojsk austro-węgierskich. Pod osłoną nocy wyruszyli na poszukiwanie skarbu, ale nigdy z zamku nie wrócili.
Z pewnością nie są to wszystkie tajemnicze opowieści o warowni w Czersku, w których nie brakuje duchów i skarbów.
Skarb na dnie Jeziora Czerskiego
W roku 2009 na dnie Jeziora Czerskiego, znajdującego się w pradawnym korycie Wisły znaleziono prawdziwy skarb - wrak drewnianego statku, zwanego szkutą.
Do końca XVIII wieku szkuta była największym statkiem używanym do żeglugi na Wiśle. W wyniku badań archeologicznych wiek znaleziska oszacowano na II połowę XV wieku.
Wątpliwości ?
Odkrycie to zdaje się przeczyć jednej z hipotez, według której przeniesienie stolicy Mazowsza do Warszawy w roku 1406 podyktowane było zmianą biegu Wisły. Niektórzy sądzili bowiem, że koryto rzeki przesunęło się, w rezultacie czego Czersk utracił dostęp do ważnego szlaku handlowego na Wiśle.
W 2018 roku zdołano zgromadzić środki finansowe na wydobycia tak cennego znaleziska. Wrak w całości trafił do konserwacji do Ośrodka Magazynowo - Studyjnego Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie.
Zamek w filmie
Na zamku w Czersku kręcono sceny do filmów "Pułkownik Kwiatkowski", "Pierścień królowej Anny" i "Wiedźmin".
Zamek w Czersku jest celem wycieczek wielu turystów, szczególnie w okresie letnim. Niemałe znaczenie ma tutaj niewielka odległość od Warszawy i dogodny dojazd. Problem może pojawić się po dojechaniu w pobliże zamku. Miejsc parkingowych na niewielkim ryneczku jest mało, ale z pomocą spieszą mieszkańcy, którzy umożliwiają parkowanie samochodów na swoich działkach (odpłatnie).
Sam zamek nie jest może tak okazały jak inna średniowieczna warownia na terenie Ciechanowa, ale ze względu na swoje malownicze położenie na wysokiej skarpie wiślanej oraz imprezy i pikniki historyczne organizowane w jego murach wciąż cieszy się dużą popularnością.
» Zamek Książąt Mazowieckich w Czersku - Plac Tysiąclecia 1, 05-530 Czersk
» Kontakt tel. :516 240 046, 503 928 337
» Zamek jest dostępny do zwiedzania przez cały rok.
» Zmotoryzowani mogą zaparkować na rynku.
» Od maja do końca września, w każdy weekend na terenie zamku odbywa się szereg imprez plenerowych. Grupy rekonstrukcyjne odtwarzają sceny z różnych epok.