Zamek Książąt Mazowieckich
Zamek w Liwie położony jest w dolinie rzeki Liwiec, na granicy Mazowsza i Podlasia. Przed wiekami ta średniowieczna warownia broniła wschodniej granicy Księstwa Mazowieckiego. Początki budowli sięgają XV wieku, wówczas z inicjatywy księcia Janusza I Starszego, na sztucznie utworzonym wzniesieniu, powstał murowany zamek.
W barokowym dworze, zlokalizowanym obok zamkowej wieży, mieści się Muzeum Zbrojownia. W zbiorach muzeum znajduje się imponująca kolekcja broni, najstarsze eksponaty pochodzą z XV wieku.
Od strony zamkowego dziedzińca dostać się można do piwnic gotyckich, w których prezentowane są wystawy stałe i czasowe. Wśród eksponatów znajduje się makieta przedstawiająca zamek w czasach największego rozkwitu warowni.
Budowa zamku
Początki budowli sięgają XV wieku. Wówczas z inicjatywy księcia Janusza I Starszego, na sztucznie utworzonym wzniesieniu, powstał murowany zamek.
Konstrukcja zamku opierała się na palach, na których umieszczono dębowe bale, całość otoczono gliną, a na tak przygotowaną konstrukcję ułożono fundamenty z kamienia.
Warownia powstała na planie prostokąta o wymiarach 33 x 32 metry. Wewnątrz wybudowano dwa budynki, Dom Wielki i Dom Mniejszy, pomiędzy którymi znajdował się dziedziniec wraz z bramą.
Janusz I Starszy nie doczekał końca budowy. Jego wnuk Bolesław IV kontynuował dalszą budowę zamku, zmieniając koncepcję dziadka.
Rozbudowa zamku i powstanie Przygródka
Około roku 1512 na zamku pojawiła się księżna Anna z Radziwiłłów, za sprawą której warownię przebudowano. Mury podniesiono do wysokości 12 metrów, występ bramny zamieniono na wieżę. Zamek był połączony z miastem Liw długim drewnianym mostem, wzdłuż którego zbudowano Przygródek, częściowo posadowiony na palach.
W drewnianych budynkach na terenie Przygródka znajdowały się prochownia, piekarnia, dom grodzki, domek pisarza, kuchnie, kuźnia, stajnie, młyn, magazyny żywności i szpitalik. Od strony miasta zlokalizowane były dwie bramy. W piwnicach gotyckich znajduje się makieta przedstawiająca zamek wraz z przygródkiem.
Królowa Bona
Do kolejnej rozbudowy zamku w latach1547-1556 przyczyniła się królowa Bona Sforza, dzięki której podwyższono wieżę zamkową. Z chwilą włączenia ziemi liwskiej do Polski zamek stracił na znaczeniu i sukcesywnie podupadał.
Powstanie barokowego dworu
Warownię dwukrotnie spaliły wojska szwedzkie. Po koniec XVIII wieku na fundamentach Domu Mniejszego zbudowano barokowy dwór, pełniący funkcję kancelarii starostwa, a w zrujnowanej wieży bramnej urządzono archiwum.
W połowie XIX wieku, w wyniku pożaru, dwór uległ zniszczeniu, a archiwum przeniesiono do Siedlec.
Sprytny plan Otto Warpechowskiego ratuje zamek
W czasie okupacji niemieckiej cegła pozyskana z ruin zamku miała dostarczyć okupantowi budulca do budowy obozu zagłady w Treblince.
Dzięki odwadze archeologa amatora Otto Warpechowskiego zamek pozostał nienaruszony. Warpechowski przekonał władze okupacyjne, że zamek był dawną warownią wojsk krzyżackich.
Przez okres dwóch lat III Rzesza finansowała remont zamku. Pod kierownictwem Warpechowskiego wieżę zadaszono, zaprawiono mury, wykonano stropy i podłogi, a także zorganizowano wystawę artefaktów odkrytych podczas prac remontowych.
Niemcy w końcu zorientowali się, że mężczyzna kłamał. Warpechowski ratował się ucieczką. Młody pasjonat archeologii zginął tragicznie w 1945 roku.
Powojenna rekonstrukcja
Po wojnie, w roku 1955 rozpoczęto na zamku prace rekonstrukcyjne. Odbudowano wieżę bramną, część murów i barokowy dwór.
Obecnie w wieży zamkowej znajdują się trzy komnaty, w których organizowane są wystawy prezentujące zabytkową broń i historię zamku.
W barokowym dworze mieści się Muzeum Zbrojownia, w zbiorach którego znajdują się eksponaty ukazujące rozwój broni od XV wieku do czasów niemal współczesnych.
Eksponatom towarzyszą prace uznanych malarzy polskich. Niewątpliwą atrakcję dla miłośników sztuki jest fragment panoramy „Berezyna”, autorstwa Juliana Fałata i Wojciecha Kossaka (w zbiorach polskich jest jedynie 6 fragmentów tego dzieła).
W gotyckich piwnicach prezentowane są wystawy stałe i czasowe.
Legenda o Żółtej Damie
Po zamku snuje się duch żony dawnego gospodarza zamku - kasztelana Michała Kuczyńskiego. Duch nazywany jest Żółtą Damą, z powodu koloru sukni, w którą ubrana jest zjawa.
Według legendy kasztelan często obdarowywał swoją małżonkę drogocenną biżuterią, niestety jego prezenty znikały w niewyjaśnionych okolicznościach. Zazdrosny kasztelan sądził, że jego połowica przekazuje biżuterię kochankowi. Na rozkaz kasztelana kobietę zamknięto w wieży, a następnie stracono na zamkowym dziedzińcu. W dniu śmierci kasztelanowa ubrana była w żółtą suknię. Do ostatniej chwili przekonywała wszystkich o swojej niewinności. Kilka dni później dworzanie znaleźli zaginione klejnoty w gnieździe sroki. Zrozpaczony kasztelan dręczony wyrzutami sumienia skoczył z zamkowej wieży. Tymczasem duch jego żony do dnia dzisiejszego błąka się po zamku.
Skarb królowej Bony
Jak podaje inna legenda gdzieś w zamkowych lochach ukryty jest skarb królowej Bony. W 1556 roku królowa zmuszona była opuścić Polskę. Zabrała ze sobą kosztowności, które zgromadziła na 12 wozach, do Włoch dotarło ich 11. Według podań przezorna królowa ukryła jeden z wozów w zamkowych lochach. Może spodziewała się, że kiedyś wróci do Polski? Ponoć skarb wciąż jest na zamku, a strzeże go sam diabeł.
Zamek w Liwie nie jest może tak dużym obiektem jak warownia w Ciechanowie, jednak warto odwiedzić to miejsce. Z zamkowych murów roztacza się przepiękny widok na rzekę Liwiec, która w sezonie letnim przyciąga wielu pasjonatów kajakarstwa.
W Muzeum Zbrojownia zgromadzono imponującą kolekcję broni dawnej i tej bliższej naszym czasom.
W gotyckich piwnicach natknąć się można na Żółtą Damę, szczęśliwie tylko na obrazie.
Wycieczkę do zamku w Liwie połączyć można z wizytą w Węgrowie, który oddalony jest od Liwa zaledwie o 5 km.
Zamek w Liwie i Muzeum Zbrojownia ul. S. Batorego 2, 07-100 Liw
» Kontakt: tel./fax: +48 25 792 57 17
» Parking bezpłatny, obok barokowego dworu
» UWAGA: Szczegółowe informacje dot. zwiedzania zamku (cen biletów), aktualnych wystaw i imprez plenerowych można znaleźć pod adresem: http://liw-zamek.pl/zwiedzanie/cennik-2/