Początki magnackiej rezydencji
W roku 1694 roku kardynał Stefan Radziejowski kupił dobra nieborowskie wraz z okazałym dworem od rodziny Nieborowskich. W miejscu gotycko-renesansowego dworu Radziejowski wzniósł barokowy pałac, według projektu królewskiego architekta Tylmana z Gameren. Po śmierci kardynała Nieborów stał się własnością Jerzego Hipolita Towiańskiego.
Przez kolejne dziesięciolecia pałac wielokrotnie zmieniał właścicieli. Ostatnim gospodarzem pałacu przed rodem Radziwiłłów był Michał Kazimierz Ogiński - wielki hetman litewski. Z jego inicjatywy w latach 1766-1768 dokonano szeregu istotnych zmian w architekturze nieborowskiej rezydencji.
Pierwsi Radziwiłłowie w pałacu
W roku 1774 książę Michał Hieronim Radziwiłł kupił dobra nieborowskie. Radziwiłł zgromadził w pałacu pokaźną kolekcję obrazów, a także bogaty zbiór rycin i unikatowych starodruków.
Z jego inicjatywy przebudowano pałacowe wnętrza, a wokół rezydencji powstał ogród w stylu francuskim, autorem wprowadzonych zmian był warszawski architekt Bogumił Zug.
Rodzinny majątek w nieodpowiednich rękach
Po śmierci Michała Hieronima Radziwiłła Nieborów stał się własnością jego syna Michała Gedeona. Tutaj kończy się dobra passa nieborowskiego majątku. Syn Gedeona - Zygmunt Radziwiłł roztrwonił rodzinny majątek, sprzedał część kolekcji obrazów zgromadzonych przez dziadka. Dobra nieborowskie trafiły w ręce jego bratanka Michała Piotra Radziwiłła.
Nowy gospodarz Nieborowa i uruchomienie Manufaktury Majoliki
Michał Piotr Radziwiłł - nowy właściciel przystąpił do odbudowy zrujnowanych dóbr nieborowskich. Wnętrza pałacowe zyskały nowe wyposażenie, powiększyły się także zbiory biblioteczne.
W grudniu 1881 roku Michał otworzył przy pałacu Manufakturę Majoliki, w której produkowano ceramikę, w oparciu o glinkę pozyskiwaną z miejscowych złóż.
Ostatni właściciele Nieborowa
Po bezpotomnej śmierci Piotra Radziwiłła jego żona sprzedała Nieborów kuzynowi męża - Januszowi Franciszkowi Radziwiłłowi. Janusz przebudował wnętrza pałacu, dobudował drugie piętro. W trakcie przebudowy pałac zelektryfikowano, zainstalowano łazienki i sanitariaty, w kilku pomieszczeniach założono centralne ogrzewanie.
Podczas II wojny światowej Janusz Radziwiłł był zaangażowany w działalność konspiracyjną. Jego syn Edmund Radziwiłł zarządzał w tym czasie dobrami nieborowskimi. W 1944 roku Niemcy aresztowali Janusz Radziwiłła i osadzili go w berlińskim więzieniu. Zwolniony po kilku miesiącach wrócił do Nieborowa. W 1945 roku Radziwiłłowie uciekli z Nieborowa do Walewic, gdzie aresztowało ich NKWD. Przed wyjazdem Radziwiłł powierzył opiekę nad pałacem swojemu przyjacielowi Stanisławowi Lorentzowi, ówczesnemu dyrektorowi Muzeum Narodowego w Warszawie. Dyrektor chcąc ochronić zabytek przed zniszczeniem stworzył w nim oddział warszawskiego muzeum.
Powojenna historia pałacu i jego właścicieli
W roku 1947 Radziwiłłowie wrócili do Polski i zamieszkali w Warszawie. W tym czasie znacjonalizowany pałac przeszedł na własność Skarbu Państwa. Pałac udostępniono dla zwiedzających. Był on także miejscem, w którym organizowano konferencje naukowe oraz spotkania na szczeblu dyplomatycznym. 18 stycznia 1962 roku pałac wpisano do rejestru zabytków. Janusz Radziwiłł już nigdy nie pojawił się w Nieborowie, zmarł 4 października 1967 roku.
Pałac współcześnie
Współcześnie w dawnej rezydencji Radziwiłłów mieści się oddział Muzeum Narodowego w Warszawie.
23 listopada 2017 roku, pałac wraz z otaczającym go ogrodem a także Ogród Sentymentalno - Romantyczny w Arkadii zostały wpisane na listę Pomników Historii.
Pierwsze lata działalności
W początkach swojej działalności w manufakturze produkowano ozdobne piece kaflowe, kominki, wazony, zastawę stołową, przedmioty użytkowe i dekoracyjne. We wnętrzach pałacowych zobaczyć możemy wyroby pochodzące z manufaktury, między innymi przepiękne piece kaflowe.
Produkcja wytwórni opierała się na starej technologii majolikowej, gdzie gliniane wyroby pokrywano nieprzezroczystą glazurą i ozdabiano farbami, po wypaleniu całość tworzyła gładką powierzchnię.
Wyroby manufaktury często projektował sam Piotr Radziwiłł. Manufaktura działała do 1885 roku. W 1886 roku interes zaczął przynosić straty, Radziwiłł odsprzedał część udziałów Stanisławowi Thiele. Rok później manufaktura została zamknięta.
Ponowne otwarcie manufaktury
W latach 1903 - 1906 w manufakturze otworzył pracownię ceramiczną znany rzeźbiarz i ceramik Stanisław Jagmin. W 1982 roku wznowiono działalność manufaktury. W 2017 roku patronat nad manufakturą przejęła Fundacja Trzy Trąby, powołana przez Macieja Radziwiłła. W manufakturze do dnia dzisiejszego w działającej tutaj pracowni ceramicznej wytwarzane są kopie dawnych wyrobów. Każdy wyrób jest stemplowany znakiem fabrycznym pierwszej manufaktury.
Autorstwo założenia ogrodowego przypisuje się Tylmanowi z Gemeren. W latach 70 XVIII wieku nieborowski ogród rozbudował Szymon Bogumił Zug, który był także głównym projektantem ogrodu w Arkadii. W zachodniej części ogrodu znajduje się szeroki kanał w kształcie litery "L", jest on swego rodzaju granicą pomiędzy symetrycznie zaprojektowanym ogrodem francuskim i urządzonym z pełną swobodą ogrodem w stylu angielskim.
W części wschodniej usytuowano zabudowania gospodarcze, oranżerie, stajnie, wozownię, domki oficjalistów dworskich. Od strony północnej, obok pałacu znajduje się Pawilon Myśliwski, w którym obecnie mieszczą się pokoje gościnne. Nieco dalej, bliżej bramy usytuowano budynek Manufaktury.
Chodząc ogrodowymi alejkami warto zwrócić uwagę na dwa olbrzymie platany, znajdujące się za pałacem, tuż obok labiryntów bukszpanowych. Drzewa są najstarszymi roślinami w ogrodzie, posadzono je tutaj ok. roku 1770.
Skarb w pałacowej bibliotece
W bibliotece Radziwiłłów nie brakuje wielu drogocennych ksiąg, wśród nich najcenniejszym dziełem jest pierwsza, pisemna publikacja przepisów prawa polskiego z roku 1506. Autorem księgi jest Jan Łaski - kanclerz wielki koronny, twórca pierwszego polskiego kodeksu praw.
Wielkie globusy
Pierwsza rzeczą, jaka rzuca się w oczy w pałacowej bibliotece są dwa ogromne globusy. Przedmioty te Michał Hieronim Radziwiłł otrzymał jako dług honorowy (czytaj karciany) od księcia Prowansji, przyszłego króla Francji Ludwika XVIII.
Duch w pałacu
W Salonie Czerwonym wisi duży obraz przedstawiający młodą kobietę. Jest to portret nieślubnej córki króla Augusta II Mocnego - Anny Orzelskiej. Sportretowanej piękności towarzyszy mały piesek. Wieczorami, gdy pałacowe komnaty pustoszeją, Anna Orzelska schodzi z portretu i przechadza się po rezydencji w towarzystwie czworonożnego pupila.
Najstarsza część pałacu
Obszerna sień na parterze pałacu Radziwiłłów jest jedynym zachowanym do czasów współczesnych wnętrzem dawnego dworu Nieborowskich.
Ceramiczna klatka schodowa
Na ścianach klatki schodowej znajduje się ponad 6,5 tysiąca kafli fajansowych. Ponoć na suficie pomieszczenia znajduje się jeden kafelek ułożony do góry nogami.
Nieborów na ekranie
W pałacu Radziwiłłów oraz w otaczającym go ogrodem kręcono sceny do wielu filmów i seriali telewizyjnych. Wśród nich należy wymienić takie produkcje jak: Akademia Pana Kleksa, Pan Samochodzik i niesamowity dwór, Kariera Nikodema Dyzmy, Plebania, Popioły, Ojciec Mateusz, Borys Godunow, Dama Pikowa, Dzieje grzechu, Lalka, Lotna, Łuk Erosa, Nowe przygody Arsena Lupin, Pensja Pani Latter, Szuler, Wielka miłość Balzaka i Złoto dezerterów.
Z całą pewnością pałac Radziwiłłów jest jednym z najpiękniejszych rezydencji magnackich w Polsce. Nic dziwnego, że odwiedza ją wielu turystów z całego świata. Oryginalnie zachowane wnętrza urzekają przepychem i dbałością o każdy detal wystroju. Warto zwrócić uwagę na przepiękne piece kaflowe w pomieszczeniach pałacowych, niektóre z nich wyprodukowano w sąsiadującej Manufakturze Majoliki. Zwiedzanie pałacu proponujemy zakończyć spacerem po nieborowskim ogrodzie, gdzie każdy może liczyć na chwilę spokoju i wytchnienia.
» Muzeum w Nieborowie i Arkadii, ul. Aleja Lipowa 35, 99-416 Nieborów, kontakt: tel.: 46 838 56 35 https://nieborow.art.pl/wizyta/
» Wybierając się do Nieborowa warto najpierw zajrzeć na stronę internetową pałacu, gdyż zdarza się, że pałac lub jego część jest zamknięta z uwagi na kręcenie w nich zdjęć filmowych
» Kombinacji biletów jest dosyć dużo. Można kupić bilety łączone na wszystkie atrakcje (pałac, ogród, Manufaktura Majoliki, Arkadia), lub też na poszczególne obiekty
» Wszystkie informacje o biletach są dostępne pod adresem: https://nieborow.art.pl/wizyta/bilety/
» Jeśli chodzi o godziny, w jakich możemy zwiedzać pałac i Manufakturę Majoliki informacje znajdują się pod adresem: https://nieborow.art.pl/wizyta/
» Uwaga jest możliwość odpłatnego wejścia z psiakiem do ogrodu (opłata w lipcu 2023 r. - 7 PLN).
» Samochód można zaparkować na parkingu wzdłuż ulicy, przy której znajduje się pałac
